Κοινές διαδρομές στο χρόνο (επιβίωση)

Μ' αφετηρία τη φτώχεια και τον πόλεμο βαγόνια με εργάτες, πρόσφυγες και μετανάστες ξεκινάνε μια παρόμοια διαδρομή για ένα κοινό προορισμό: τα κάτεργα της Δύσης. Καλύτερη ζωή θα έλεγε ο αισιόδοξος, σ' αντίθεση με τον άλλον που θα 'λεγε πως η ελπίδα είναι η τελευταία συμφορά που βγήκε απ' το κουτί της Πανδώρας. 

Honore Daumier Το βαγόνι της τρίτης θέσης, 1862 -1864

Έλληνες μετανάστες με προορισμό τη Γερμανία , 1960

Σύροι πρόσφυγες με προορισμό τη Γερμανία, 2015

Με ηθικούς (και όχι μόνο) αυτουργούς τα μελλοντικά αφεντικά τους, ξεσπιτώνονται από τόπους που πλέον δεν έχουν ζωή. Μόνο φτώχεια ή βία ή και τα δυο μαζί. 

Hobos: ΗΠΑ μετά το κραχ του '29

Έλληνες μετανάστες με προορισμό τη Γερμανία, 1960

Σύροι πρόσφυγες στο σταθμό της Βουδαπέστης, 2015

Γραμμή-γραμμή ανοίγει μπροστά τους ένας ορίζοντας μπερδεμένος ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία, στην ασφάλεια και την αμφιβολία, στην ελευθερία και το φόβο.

Hobos: ΗΠΑ μετά το κραχ του '29

Hobos: ΗΠΑ μετά το κραχ του '29

Οικογένεια Σύρων προσφύγων, 2015

Σύροι πρόσφυγες, 2015

Το χέρι του συνταξιδιώτη δεν είναι "Χείρα Βοηθείας". Είναι μοίρασμα της κοινής διαδρομής, αλληλεγγύη μπροστά στον κοινό φόβο, συντροφικότητα απέναντι στον κοινό εχθρό. 

Hobos: ΗΠΑ μετά το κραχ του '29

 Σιδηροδρομικός σταθμός Keleti Βουδαπέστη , 2015

Τα ιπτάμενα τρένα του Γκονζάλο

Κάθε τέλος άνοιξης και μέσα περίπου φθινοπώρου, στο χωριό που μεγάλωσα σκάγανε πουρνό πουρνό για μερικές μέρες ελικόπτερα που ρίχνανε φάρμακο στο δάκο. 

Εμείς, παιδιά δημοτικού που με το ζόρι ξυπνάγαμε κάθε πρωί να πάμε στο σχολείο, 'κείνες τις μέρες ξυπνάγαμε αξημέρωτα. Μόλις ακούγαμε τη βουή απ' το ελικόπτερο βγαίναμε στην πλατεία και χαιρετάγαμε τους πιλότους. 

Ένα από κείνα λοιπόν τα πρωινά, είχαμε και μια μαγικά ρεαλιστική έκπληξη. Το πλήρωμα ενός απ' τα ελικόπτερα κουβάλησε μαζί του σοκολάτες και καραμέλες. Και όταν έφτασαν στην γνωστή πλατεία τις σκορπίσανε καταπάνω μας.

Αυτό μου θύμισαν οι πίνακες του Gonzalo Endara Crow με τη μόνη διαφορά πως το δικό μας ελικόπτερο είναι το δικό του τρένο. 

Ο Γκονζάλο,γεννημένος στο Εκουαδόρ το 1936, έκανε μόνιμο στοιχείο των έργων του ένα ιπτάμενο τρένο που συχνά αφήνει πάνω απ' τα χωριά που περνάει καλούδια και φρούτα. 

Βουαλά και τα τεκμήρια:

Έκανε ζέστη εκείνη τη νύχτα στο Μιλάνο

Λίγες μέρες πριν από κείνη τη ζεστή νύχτα στο Μιλάνο, στις 12 Δεκέμβρη του 1969 συγκεκριμένα, είχε εκραγεί μια βόμβα στην Πιάτσα Φοντάνα σκοτώνοντας 16 ανθρώπους.  Παράπλευρες απώλειες στην υπηρεσία της στατηγικής της έντασης. Μια καθαρή βρωμοδουλειά απ' τις συνήθεις λέρες, φασίστες και παρακρατικούς που φορτώνεται στους αναρχικούς. 

Ο Τζουζέπε (Πίνο) Πινέλλι αναρχικός εργάτης στους σιδηροδρόμους συλλαμβάνεται σχεδόν αμέσως μετά την έκρηξη όπως και πολλοί σύντροφοι του. Σχεδόν όλοι αφήνονται ελεύθεροι αλλά για τον Πινέλλι υπάρχει "ειδική" μεταχείρηση που απαιτεί  περισσότερες από 48 ώρες που ήταν ο μέγιστος χρόνος κράτησης. Κι ενώ η ανάκριση τραβούσε , τα μεσάνυχτα της 15ης με 16η Δεκέμβρη «αισθάνθηκε αδιαθεσία, πήγε κοντά σ' ένα παράθυρο να πάρει καθαρό αέρα κι έπεσε». Λίγες ώρες αργότερα πέθανε στο νοσοκομείο.

Η επίσημη εκδοχή της αστυνομίας μιλάει για αυτοκτονία. Τώρα ποιός πίστευε, πιστεύει και θα πιστεύει τις επίσημες εκδοχές της αστυνομίας είναι ένα άλλο θέμα...

Τριανταδυό χρόνια μετά, το 2001, δικαστήριο του Μιλάνο θα καταδικάσει τρεις φασιστες για τη βόμβα στην Πιάτσα Φοντάνα ενώ ένας τέταρτος παρακρατικός θα τη βγάλει καθαρή με τις πλάτες του κράτους.

Για την ιστορία του Πινέλλι γράφτηκαν διάφορα. 
 «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» του Ντάριο Φο, ας πούμε, αλλά και τραγούδια μεταξύ των οποίων η Μπαλάντα του αναρχικού Πινέλλι που εδώ το βάζω από μια δικιά μας μπάντα  τους Encardia:

Μια λέξη, χίλιες (και μια νύχτα) λέξεις: Υπερσιβηρικός

Μπαμπούσκες, πεφταστέρια, σιδηροδρομικές υπάλληλοι, φάτσες μελαγχολικές, ναργιλές στο τρένο, το Πεκίνο, χορός ποδηλάτων, σκάλισμα στο ξύλο, γκράφιτι, κινούμενες πεδιάδες, το Βόρειο Σέλας, η Μόσχα, χρωματιστές κορδέλες, ψηφιδωτά, έρημος, κτίρια τούρτες, το Σινικό Τείχος, πυλώνες ηλεκτρισμού, το Ιρκούτσκ, γιάπηδες, λιωμένο μέταλλο, κοινός ύπνος, άγρια άλογα, σήραγγες, το Ουλάν Μπατόρ, πλοίο, γελάδια. 

Ντάξει! δε λέει να γράψω άλλες 920 λέξεις για να περιγράψω αυτή τη λέξη. Κατανοητό θαρρώ.

Το σίγουρο είναι πως όποιος έχει ταξιδέψει με τον Υπερσιβηρικό θα χει τόσες κι άλλες δέκα πέντε φορές τόσες λέξεις να περιγράψει αυτό το ταξίδι. Το ταξίδι των ταξιδιών.

Πάντως ένας τύπος, ονόματι Stanislas Giroux, το περιγράφει σε τούτο 'δω το βιντεάκι με τον πιο ταξιδιάρικο τρόπο. Θα διακινδύνευα να πω, πως ανασταίνει πεθαμένους αλλά δεν το διακινδυνεύω γιατί καθείς πεθαίνει με τον τρόπο του. Κάποιοι πεθαίνουν για λίγο , κάπως σα να κοιμούνται δηλαδή, άλλοι πάλι πεθαίνουν-πεθαίνουν, πεθαίνουν ντιπ,  οπότε τα περί αναστάσεως είναι τ' άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε.

Το βιντεάκι που οι λέξεις γίνονται εικόνες για να περιγράψουν μια λέξη, λέγεται Seat 22 και προσωπικά το βρήκα εξαιρετικό. Εξαιρετικό επίσης βρήκα και το σημείωμα του Stanislas :

"Τρία λεπτά βίντεο για τρεις βδομάδες ταξιδιού, τρεις χώρες, τρεις κουλτούρες (και τρία μπλουζάκια στο σακίδιο). Έβγαλα ένα εισιτήριο υπερσιβηρικού για να πάω στο Πεκίνο απ' τη Μόσχα μέσω Μογγολίας. Ταξίδεψα μόνος με την τσάντα μου και την κάμερα. Εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα πως το εισιτήριο για την Θέση 22 θα ήταν η αρχή για ένα μοναδικό της ζωής μου ταξίδιον. "

Seat 22 — Trans-Siberian Odyssey from Stanislas Giroux on Vimeo.

υγ1. Ο τύπος έχει τραβήξει κι άλλα καταπληκτικά βιντεάκια από τα ταξίδια του και υπάρχουν εδώ.

υγ2. Δεν έχω βρει ακόμα τον τρόπο να ανεβάζω στο μπλογκ τα βίντεο από το vimeo . 

υγ3. Βρήκα τον τρόπο χάρη στη Μαρία και πολύ την ευχαριστώ ;)

Εκατό χρόνια στο Μακόντο

Είναι πιο εύκολο να αρχίσεις ένα πόλεμο παρά να τον σταματήσεις διαπίστωνε ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία ενώ δούλευε στη μέση ενός φαύλου κύκλου φτιάχνοντας χρυσά ψαράκια για να τ' ανταλλάξει με χρυσά νομίσματα κι ύστερα να τα λιώσει για να φτιάξει χρυσά ψαράκια για να τ' ανταλλάξει με χρυσά νομίσματα, δουλεύοντας όλο και πιο σκληρά μόνο και μόνο  για να μαντρώσει την απελπισία του μέσα στο αποτύπωμα ενός διαβήτη. 

  Κάπως έτσι περιγράφει τη ζωή ενός από τους πρωταγωνιστές του ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές στα Εκατό Χρόνια Μοναξιά.

Το Μακόντο, το μικρό χωριό που έστησε τη ζωή της η οικογένεια Μπουενδία θα μπορούσε να είναι η ιστορία της Κολομβίας, ίσως και ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής εκείνου του αιώνα που εμφανίστηκαν τα πρώτα τρένα. 

Η σκόνη, οι διαδρομές, ο έρωτας, οι εμφύλιοι, οι κίτρινες πεταλούδες, η επιδημία αϋπνίας, οι  νεκροί εργάτες, τα χρυσά ψαράκια, η χρόνια βροχή, η εταιρία μπανάνας, τα μυρμήγκια, ο ακίνητος χρόνος και ο σιδηρόδρομος είναι μέρος του ντεκόρ ενός  κόσμου που μόνο μια μαγικά ρεαλιστική αφήγηση μπορεί να τον περιγράψει:

"Όταν ο Χοσέ Αρκάδιο Σεκούνδο ξύπνησε, βρισκόταν μπρούμυτα μες στο σκοτάδι. Κατάλαβε πως ταξίδευε σ' ένα ατέλειωτο και σιωπηλό τρένο και πως τα μαλλιά του ήταν κολλημένα από ξερά αίματα και πως του πονούσαν τα κόκαλα. Ένωσε μιαν αφόρητη νύστα. Αποφασισμένος να κοιμηθεί πολλές ώρες, μακρυά απ' το φόβο και τη φρίκη, βολεύτηκε στο πλευρό που τον πονούσε λιγότερο και μόνο τότε ανακάλυψε πως ήταν ξαπλωμένος πάνω στους νεκρούς. Δεν υπήρχε άδειος χώρος στο βαγόνι, εκτός από τον κεντρικό διάδρομο. Πρέπει να είχαν περάσει αρκετές ώρες μετά το μακελειό, γιατί τα πτώματα είχαν τη θερμοκρασία του γύψου το φθινόπωρο και την υφή πετρωμένου αφρού. Κι εκείνοι που τα είχαν τοποθετήσει στο βαγόνι είχαν όλο τον καιρό να τα σωριάσουν με την τάξη και τον τρόπο που μετέφεραν τα κλαδιά με τις μπανάνες.

Pedro Villalba Ospina

The train that brings outside civilization—foreign progress, foreign wonders, and foreign trouble—to Macondo.

Προσπαθώντας να ξεφύγει από τον εφιάλτη, ο Χοσέ Αρκάδιο Σεγούνδο σύρθηκε απ' το ένα βαγόνι στο άλλο προς την κατεύθυνση που προχωρούσε το τρένο κι απ' τις λάμψεις που ξεπηδούσαν ανάμεσα απ' τις ξύλινες τάβλες , καθώς περνούσαν απ΄ τα κοιμισμένα χωριά, έβλεπε τους νεκρούς άντρες, τις νεκρές γυναίκες, τα νεκρά παιδιά, που επρόκειτο να τους ρίξουν στη θάλασσα σα χαλασμένες μπανάνες [...] 

Όταν έφτασε στο πρώτο βαγόνι, πήδηξε μες στο σκοτάδι κι έμεινε ξαπλωμένος μες στο χαντάκι ώσπου να περάσει το τρένο. Ήταν το πιο μακρύ τρένο που 'χε δει ποτέ του, με διακόσια σχεδόν φορτηγά βαγόνια, μιαν ατμομηχανή σε κάθε άκρη και μια τρίτη στη μέση. Δεν είχε κανένα φως, ούτε ακόμα και τα κόκκινα και πράσινα φώτα πορείας, και γλιστρούσε με μια νυχτερινή αθόρυβη ταχύτητα. "

Σταθμός του Βορρά

 
Το πλήθος, τα μεγάφωνα, οι αποχαιρετισμοί

το πρόσωπό σου ακίνητο στο παράθυρο του βαγονιού

των διπλανών παραγγελίες και υποσχέσεις-

όλα σα να είχαν προβλεφτεί από σκηνοθέτη.


Κι άξαφνα θυμήθηκα το Χρίστο, στην Αθήνα

όταν με πήγε να δούμε τη “Σύντομη συνάντηση”.

Ο αγαπημένος φίλος, έπειτα εχθρός, έπειτα ξένος,

η παλιά ταινία, τώρα δεν παίζεται σχεδόν ποτέ,

εσύ, που άρχισες να μεταβάλλεσαι σ’ ανάμνηση

ακόμα πριν το τρένο ξεκινήσει.

                                                                    Τίτος Πατρίκιος - Παραμορφώσεις 1951-1963

Pink Freud "The dark side of the mind"

"Μια θάλασσα ροζ τρένα και λευκά κύματα καπνού δεν είναι δα και το πιο εύκολο στην ερμηνεία του όνειρο".

Pink Freud's Dream

Αυτά σκεφτόταν ο κύριος Πινκ καθώς έφτιαχνε το πρωϊνό χοτ ντόγκ και χάζευε απ' το παράθυρο τον Κουνς , το φουσκωτό του κατοικίδιο να φέρνει την εφημερίδα. 

Pink Freud 2

 

 

Άνοιξε λοιπόν τις σημειώσεις του -από ΄κοντα κι ο Κουνς - μπας και βρει κάτι σχετικό στις μελέτες και τα πειράματα:

Dream Theories

Κόλλησε για ώρες. Σα να ταξίδευε με κάποιον άγνωστο, περίεργο επιστήμονα σ' ένα νυχτερινό τρένο. 

Κι ο  Κουνς εκεί. 

Φύλακας άγγελος:

Night Train

Κι από τις δίνες της Έναστρης Νύχτας, τα σουσουραδίσματα του Κουνς, τα τσουκουτσουκου του τρένου αλλά κυρίως τη γεύση του χοτ ντογκ, άρχισε σιγά σιγά να ξεκαθαρίζει το τοπίο,

The Pleasant Horizon

 το βαθύτερο νόημα του ονείρου, 

Pink Freud and The Pleasant Horizon

και φυσικά η ερμηνεία του.

Φανταστικό απόσπασμα από την "Ποπ Ερμηνεία των  Ονείρων" του Πινκ Φρόυντ με αφορμή μια έκθεση που γίνεται αυτές τις μέρες στn Νέα Υόρκη στην γκαλερί ART 3, η οποία γκαλερί είναι πέντε λεπτά με τα πόδια απ' το σταθμό Morgan Avenue. 

Ο καλλιτέχνης λέγεται Andre von Morisse και η έκθεση Pink Freud and the pleasant horizon. 

Πληροφορίες εδώ:

Οράν 194. ...

"Λίγο αργότερα, στο σταθμό, την τακτοποίησε στο βάγκον λι. Εκείνη κοίταζε το κουπέ.

-Είναι πολύ ακριβό για μας, έτσι δεν είναι; 

-Έτσι πρέπει, για σένα, απάντησε ο Ριέ.

-Τι είναι αυτή η ιστορία με τα ποντίκια;

-Δεν ξέρω. Κάτι παράξενο συμβαίνει, αλλά θα περάσει. "

Ο γιατρός Μπερνάρ Ριέ αποχαιρετάει τη γυναίκα του που φεύγει για ένα σανατόριο στο βουνό. Ο ίδιος παραμένει στο Οράν:

" Το Οράν είναι μαλλον μια ανυποψίαστη πόλη , μ' άλλα λόγια , μια πόλη τελείως μοντέρνα . Κατά συνέπεια, δεν είναι απαραίτητο να διασαφηνίσουμε με ποιό τρόπο ερωτεύονται στον τόπο μας. Οι άντρες και οι γυναίκες είτε καταβροχθίζονται βιαστικά σ' αυτό που αποκαλούμε ερωτική πράξη , είτε βυθίζονται σε μια μακροχρόνια συνήθεια για δύο. Ανάμεσα σε τούτα τα άκρα, συχνά δεν υπάρχει μέση οδός. Ούτε κι αυτό είναι πρωτότυπο. Στο Οράν , όπως και αλλού , από έλλειψη χρόνου και σκέψης, οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι ν' αγαπιούνται δίχως να το ξέρουν."

Στη λαϊκή συνοικία του Μπελκούρ, στο Οράν της Αλγερίας πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο μικρός Αλμπέρ (Καμύ) μαζί με την σχεδόν κουφή μητέρα του, την απουσία του πατέρα του που σκοτώθηκε στα χαρακώματα του Μάρνη το 1914 ένα χρόνο μετά τη γέννηση του, μια αυταρχική γιαγιά και τα ξαδέλφια του. 

Στις αλάνες της γειτονιάς έπαιζε με τους φίλους του ποδόσφαιρο, πάντα τερματοφύλακας.  Λαθρεπιβάτης στο τραμ αλώνιζε τις μουσουλμανικές συνοικίες κάνοντας την έξοδο του στον πραγματικό κόσμο και ώριμος πια θα δήλωνε για τους Άραβες της Αλγερίας : "Σε επίπεδο πολιτικής , θα ήθελα να τονίσω ότι ο λαός αυτός υπάρχει και δεν είναι μια ανώνυμη θλιβερή μάζα που μπορούν οι Δυτικοί να μη σέβονται..." 

Το απόσπασμα στην αρχή αρχή είναι από την Πανούκλα , το καλύτερο για τα γούστα μου βιβλίο του.

Πως μου 'ρθε τώρα ο Καμύ και το τρένο είναι μια ιστορία συνειρμών. Δανείστηκα ένα βιβλίο του απο μια βιβλιοθήκη και είχε πολύ έντονη τη μυρωδιά του τσιγάρου. Κοίταξα στις ημερομηνίες δανεισμού και διαπίστωσα πως μόνο άλλος ένας το 'χει δανειστεί και μάλιστα πριν μια δεκαετία. Κάποιος θεριακλής. Όπως ο ίδιος ο Καμύ σ' εκείνη η φωτογραφία στο τρένο:

Μεταμόρφωση

Η μεταμόρφωση , μια από τις πιο χαρακτηριστικές ιδιότητες του χρόνου (και του τόπου) σκάει σήμερα  δεκαεφτά νοέμβρη του σωτηρίου έτους 2015  με κάτι ελικόπτερα ν' ακούγονται στο βάθος. Και λιγάκι πιο κάτω απ' αυτό το βάθος κάτι ψίθυροι ανδρών και γυναικών μικρών παιδιών επίσης, φτιάχνουν τα υπόγεια ηχητικά εφέ της ιστορίας της Δύσης όπως αυτή κυλάει στις ράγες ετούτου του ντουνιά.

Γραμμές του τρένου σε έναν σταθμό στην ουγγρική πόλη Μπίτσκε

Η μεταμόρφωση λοιπόν  ήταν η αρχική ιδέα για τούτη την ανάρτηση αλλά πέρα απ' τα ειδυλλιακά τοπία με τρενάκια στην Ευρώπη που ακολουθούν, ήταν αδύνατο να επανέλθω (κάπως αλλιώτικη απ' ότι πριν τρία σχεδόν χρόνια) χωρίς να κάνω έστω κι αυτή τη μικρή νύξη γι' αυτό που συμβαίνει σε μια χώρα της Ανατολής. Με τα χεράκια των Δυτικών βουτηγμένα στο αίμα να "καλωσορίζουν" με δακρυγόνα και γκλόπ εκείνους που ξεσπίτωσαν. 

...
 

Από το καλοκαίρι στο φθινόπωρο  στη Σκοτία στη Glenfinnan Viaduct οι αλλαγές, η μεταμόρφωση και το τρενάκι που συνεχίζει το ίδιο δρομολόγιο: